Geschreven op 25 oktober 2025.

We moeten het internet verder decentraliseren

Het internet is even essentieel geworden als elektriciteit, en nu staan we voor een zorgwekkend verschijnsel. Zijn diepe kwetsbaarheid. Op 20 oktober ervaarden velen dit niet als een theorie, maar als een realiteit. Ik merkte het vorige week toen collega's van mij Canva niet konden gebruiken vanwege een storing. Deze storing bij Amazon Web Services (AWS) was geen kleine hapering, maar een wereldwijde uitgebreide storing. Veel systemen bevrooren. Communicatie-apps werden stil. Slimme huizen werden dom, waardoor koffiemachines veranderden in niet-reagerende blokken. Deze gebeurtenis is een duidelijke herinnering aan de onzichtbare en broze infrastructuur waar de meesten van ons op zijn gaan vertrouwen.

Deze kwetsbaarheid komt niet voort uit één enkele fout, maar uit systematische ontwerpkeuzes die we allemaal stilzwijgend hebben geaccepteerd. We hebben het oorspronkelijke, veerkrachtige ontwerp van het internet ingeruild voor de onweerstaanbare economie van gemak. De ruggengraat van de wereldwijde economie van de 21e eeuw rust nu bijna volledig op een handvol serverracks, eigendom van een kleine oligopolie van 'hyperscaler'-bedrijven zoals Amazon, Microsoft en Google. Ik zie dit in mijn eigen werk, waar we ooit zorgvuldig meerdere hostingproviders kozen. Sindsdien heb ik ze zien worden overgenomen, allemaal vallend onder dezelfde enorme moederbedrijf. We hebben diversiteit ingeruild voor een fragiele monocultuur. Nu we ontevreden zijn over sommige diensten die ze hebben geleverd en waarop we zijn gaan vertrouwen, staan we zonder alternatieven.

De ironie hiervan is bijna pijnlijk. Het internet waar ik over leerde, geboren uit idealen, was het tegenovergestelde hiervan. Het was een veerkrachtiger, meer gedistribueerd web, ontworpen met minder centrale controle en minder kwetsbare punten. En ik zal de eerste zijn om toe te geven dat ik deel uitmaak van deze gemakvalstrik. Deze website die je nu leest, wordt gehost op de infrastructuur van Cloudflare, die storingen heeft gehad en ongetwijfeld zal blijven hebben. Ik ben afhankelijk geworden, en jij waarschijnlijk ook. Wat ik niet zeg, is dat er geen downtime zou zijn als ik het ergens anders zou hosten. Natuurlijk zal het ergens anders nog steeds misgaan. Maar daar gaat het misschien niet tegelijk met de helft van het internet platliggen.

Die recente AWS-storing was niet slechts een technische fout, maar een waarschuwing. De evolutie van het internet van een veerkrachtig, gedecentraliseerd netwerk naar een fragiele, gecentraliseerde oligopolie is een gevaarlijke omweg, geen eindbestemming. Deze centralisatie heeft niet alleen systemische technische risico's gecreëerd, maar heeft ook ongekende niveaus van censuur mogelijk gemaakt en de 'toestemmingloze innovaties' die het vroege web kenmerkte actief verstikt. Om de belofte van vrijheid, veerkracht en kansen van het internet te herwinnen, moeten we bewust en actief werken aan het herbouwen van zijn gedecentraliseerde fundamenten.

Link

Het internet dat was

De AWS-storing was een waarschuwingsschot, maar wat hebben we precies verloren dat ons zo kwetsbaar maakte? Om dat te beantwoorden, moeten we terugkijken naar de oorspronkelijke architectuur, die niet slechts een technisch blauwdruk was. Het was meer, een revolutionair politiek statement over hoe informatie zou moeten stromen. De fundamentele principes van vrijheid en veerkracht waren geen abstracte idealen die later werden toegevoegd, ze waren direct onderdeel in de code van de fundamentele protocollen van het netwerk.

Het belangrijkste daarvan was het 'end-to-end-principe'. Simpel gezegd, de kern van het internet was ontworpen om 'dom' te zijn. Zijn enige taak was de bescheiden maar cruciale handeling van het doorgeven van datapakketten van het ene punt naar het andere, zonder ze te inspecteren, censureren of optimaliseren. Alle 'intelligentie', de toepassingen, de data, de inhoud en de complexe logica, bevonden zich aan de 'randen' van het netwerk, op de computers van gebruikers en dienstverleners. Dit betekende dat de macht om te creëren en te communiceren toebehoorde aan de mensen aan de uiteindes, niet aan de machines en bedrijven in het centrum. Dit 'domme netwerk'-ontwerp resulteerde vanzelf in veerkracht.

Link

Hoe we hier zijn gekomen

Deze gedecentraliseerde utopie is stilletjes geplaveid door de onweerstaanbare economie van gemak, waardoor het gecentraliseerde model is ontstaan waarin we vandaag vastzitten. De verschuiving werd niet veroorzaakt door kwaadwilligheid, maar was een langzame, rationele verschuiving, gedreven door de vraag van consumenten naar wrijvingsloze ervaringen.

Eerst kwam de opkomst van platforms met hun 'ommuurde tuinen'. Rond de dotcom-boom en -crash ontstond een nieuwe generatie diensten, zoals zoekmachines, sociale media en e-commerce, die oneindig veel eenvoudiger waren voor de niet-technische gebruiker. Waarom je eigen webserver of e-mailclient beheren als Google een vlekkeloze, gratis dienst aanbood? Waarom HTML leren als Facebook een kant-en-klaar platform voor je sociale leven bood? Deze platforms (Google, Facebook en Amazon) creëerden een krachtige aantrekkingskracht door 'gratis' diensten aan te bieden in ruil voor een eenvoudige valuta: gebruikersdata. Ze overtuigden ons om onze digitale autonomie op te geven door een wrijvingsloze ervaring te beloven, en creëerden zo enorme, propriëtaire 'ommuurde tuinen' waar zij de regels bepaalden.

Dit bereidde de weg voor het kantelpunt, de cloudrevolutie. De ware verschuiving kwam met de lancering van Amazon Web Services in 2006. Voor bedrijven was het beheren van fysieke servers, omgaan met stroom, koeling, beveiliging en onderhoud, duur en inefficiënt. AWS veranderde de berekening. Na verloop van tijd werd het exponentieel goedkoper, sneller en betrouwbaarder voor elk bedrijf om eenvoudig wereldklasse-infrastructuur te huren van Amazon dan om hun eigen infrastructuur te bouwen en te onderhouden. Dit was een puur rationele, logische zakelijke beslissing voor miljoenen bedrijven, maar versnelde tegelijkertijd de concentratie van de fysieke infrastructuur van het internet in de handen van enkelen.

Het uiteindelijke gevolg van deze afweging kan alleen worden omschreven als een nieuw feodalisme. Toen bedrijven hun eigen servers opgaven, werden ze digitale 'huurders' op het eigendom van een 'verhuurder'. Dit betekent dat als Amazon ervoor kiest een regel af te dwingen of zijn prijzen te verhogen, de huurders weinig verhaal hebben. Nog verontrustender is het lot van de gebruiker. Onze data, onze sociale connecties en onze inhoud zijn niet langer dingen die we bezitten op onze persoonlijke computers. Ze zitten opgesloten binnen deze gecentraliseerde platforms. We bezitten onze digitale identiteit niet; we krijgen slechts voorwaardelijke toegang ertoe, onderhevig aan de veranderende wil en beleidsregels van de 'digitale soeverein' die ons account beheert.

Link

De gevaren van vandaag

De AWS-storing was slechts het meest recente zichtbare symptoom van de diepgewortelde gevaren van onze nieuwe gecentraliseerde realiteit. Het gemak dat ons werd beloofd, en dat gretig werd aanvaard, heeft nu een verborgen prijs opgeleverd: onze digitale infrastructuur is een kwetsbaarheid geworden in plaats van een troef.

Het meest directe risico is technische kwetsbaarheid, of wat vaak cloudconcentratierisico wordt genoemd. Wanneer zo'n groot deel van het wereldwijde internet draait op de infrastructuur van slechts een paar bedrijven, kan een enkele configuratiefout of bug in één datacentrumregio zich over de hele wereld verspreiden en bedrijven en diensten wereldwijd lamleggen. We hebben een groot deel van de 21e-eeuwse wereld gebouwd op een handvol enkele faalpunten. Het oorspronkelijke internet was ontwikkeld om vernietiging te omzeilen; de gecentraliseerde cloud is ontworpen voor efficiëntie, maar die efficiëntie is de vijand van veerkracht. Wanneer alles met elkaar verbonden is in één monolithisch systeem, kan alles tegelijk falen.

Deze concentratie heeft politieke en sociale verstikkingspunten gecreëerd. Omdat het overgrote deel van menselijke communicatie en handel stroomt via een handvol door bedrijven beheerde platforms (Amazon, Apple, Google, Facebook), hoeft een organisatie er slechts een paar onder druk te zetten om ze te deplatformen, applicaties te sluiten of de informatiestroom te beperken. Bedrijfspoortwachters kunnen nu optreden als privéministeries van cultuur en handel. Zo heeft Apple's App Store absolute macht om te bepalen wie wel en niet software mag publiceren, waarmee het zijn eigen morele en economische regels oplegt aan miljoenen ontwikkelaars en miljarden gebruikers wereldwijd, vaak zonder transparantie of beroep. Nu wetgevers proberen dit ten goede te veranderen, zien we Apple vanalles er aan doen om dit te voorkomen.

Centralisatie heeft innovatie ernstig verstikt. De 'permissionless frontier' is voorbij. De vernieuwers van vandaag moeten bouwen op platforms die vaak hun directe, existentiële concurrenten zijn. Hoeveel wrijving ontstaat er wanneer een bedrijf als Netflix zijn primaire streamingdienst moet laten draaien op Amazon's AWS en zo zijn grootste rivaal verrijkt? Bovendien werkt de financiële heffing op innovatie, zoals de beruchte 30% 'app store-belasting' die de poortwachters heffen op alle digitale transacties, als een enorme afschrikking. Ze wurgt kleine ontwikkelaars en startups en verstevigt het concurrentievoordeel van de gevestigde giganten. We betalen voor gemak met onze kansen.

Link

Een weg vooruit

De uitdaging van centralisatie lijkt misschien onoverkomelijk, gezien het momentum en de schaal van de hyperscalers. Toch is een terugkeer naar een gedecentraliseerd internet geen droom. Het is een tastbaar doel dat vandaag actief wordt opgebouwd met oude ideeën en een nieuwe generatie technologieën. Deze beweging richt zich op het benutten van het oorspronkelijke genie van het internet, door macht en intelligentie terug te plaatsen in de handen van de individuele gebruiker en de periferie van het netwerk.

De eerste stap in deze herovering is het herdecentraliseren van eigendom van applicaties. Te lang zijn we gedwongen geweest tot een alles-of-niets-ruil, waarbij we onze meest gevoelige data afstaan om toegang te krijgen tot een dienst. De noodzakelijke tegenbeweging is gebaseerd op concepten als Self-Sovereign Identity (SSI). Het idee is eenvoudig: digitale-identiteitssystemen moeten gebruikers in staat stellen hun digitale identiteit en data volledig te bezitten. Dit betekent dat applicaties zouden draaien over een gedistribueerd netwerk, niet op een centrale server, en dat de gebruiker diensten toestemming geeft om hun data voor een specifiek doel te gebruiken, in plaats van permanente, onvoorwaardelijke eigendom over te dragen. Dit verschuift de fundamentele dynamiek van feodale heer en huurder naar twee instemmende partijen.

Vervolgens moeten we de online ruimtes die we bewonen decentraliseren. Het probleem is niet het bestaan van applicaties zoals sociale netwerken, maar dat een handvol bedrijven het hele netwerk bezit. Recente pogingen om dit te verbeteren, zoals het AT-protocol, ontwikkeld voor en gebruikt door Bluesky, zijn veelbelovend, maar schieten vaak tekort aan ware decentralisatie. Zo wordt, hoewel het protocol open is, de kernidentiteit op Bluesky nog steeds beheerd en uiteindelijk eigendom van Bluesky zelf. Je kunt dit zelf in handen nemen, maar het is te moeilijk voor de meeste gebruikers en zij zullen op sommige manieren buiten het netwerk blijven. Dit betekent dat, ondanks het open protocol, het bedrijf de ultieme autoriteit behoudt over je plaats in het publieke domein. Een veel beter model is dat van e-mail. Een persoonlijke e-mailserver, die jij en ik zelf kunnen hosten, kan een bericht sturen naar een Gmail-gebruiker omdat beide platforms zich houden aan een gedeeld, open protocol: SMTP. Federatieve sociale mediasystemen zouden op dezelfde manier moeten werken, waardoor duizenden verschillende servers echt met elkaar kunnen communiceren. Geen enkel bedrijf zou het marktplein moeten bezitten; in plaats daarvan zou het een grenzeloze ruimte moeten zijn waar verschillende instanties vrij kunnen communiceren, net zoals het oorspronkelijke internet was ontworpen.

Link

Het internet kan worden herbouwd

De AWS-storing was geen technische fout, het is een luide en filosofische waarschuwing. De huidige, voortdurende koers van het internet richting centralisatie is geen onvermijdige natuurwet, maar een corrigeerbare fout, het gevolg van miljarden rationele, kortetermijnbeslissingen ten gunste van wrijvingsloos gemak. We dwalen af van het robuuste, veerkrachtige ontwerp van wat het internet kan zijn, en worden voortdurend verleid door de 'gratis' en gemakkelijke diensten van gecentraliseerde reuzen. We betalen nu de prijs in systemische kwetsbaarheid, het verlies van digitale vrijheid en de verstikking van permissionless innovatie.

Maar het verhaal eindigt niet met het bewind van de hyperscalers. De oorspronkelijke idealen van het internet, openheid, veerkracht en echte gebruikerscontrole, zijn niet dood. De tools om een meer gedistribueerd web te herbouwen bestaan al, en er worden elke dag meer ideeën en technologieën ontwikkeld. Van identiteitssystemen die het individu weer de controle geven over zijn data tot netwerkprotocollen die centraal eigendom van het publieke domein afwijzen, de architectuur van een beter web ontstaat aan de randen.

De toekomst hoeft geen handvol door bedrijven bestuurde digitale koninkrijken te zijn. De keuze waar we voor staan is eenvoudig maar diepgaand: doorgaan als huurders in een nieuw digitaal feodalisme, of actieve burgers worden in een herbouwde digitale republiek. Door bewust te kiezen om te bouwen met, te ondersteunen en gebruik te maken van deze opkomende gedecentraliseerde technologieën, kunnen we de belofte van het internet herwinnen. We kunnen een wereldwijd netwerk bouwen dat opnieuw een echt netwerk van netwerken is. Een permissionless, antifragiele en open grens voor menselijke samenwerking, één die eigendom is van al zijn gebruikers, niet slechts van enkelen.

Link

Verder lezen